منتخب هایکوهای ماتسوئو باشو؛ بخش هشتم: آوای فاخته

فریاد ماهی فروش:
تمیز ندادنی از
آوای فاخته

صحنه‌ای دیدنی
گل داودی پس از
تندباد پاییزی

نمی‌بارد باران، هنوز
در روز درختکاری [بامبوکاری]
کلاه و بارانی

این کلبه:
حتی آب هم راهش را نیافته
به درِ خانه‌ات

گل ادریسی
آنگاه که زمانِ پوشیدن لباس تابستانیست
آبی کم رنگ

بارانِ فصلی
جایی برای نگرانی نیست:
جوانه‌ی برنج

آنگاه که گزنه‌ها می‌افتند
نوای بالِ سار
توفان صبحگاهی

کاکنه*
میوه، برگ و پوسته‌اش
به رنگ برگ‌های پاییزی
* گیاه عروسک پشت پرده

قطرات آب بر گل داودی
شبنمی که آنگاه برمی‌داریش:
جوانه می‌زند

کلبه من:
چارچوبی از نور
ماه در پنجره

می‌گویی
و لب‌ها یخ می‌زنند:
بادِ پاییزی

چه می‌خورند
درخانه‌ی کوچکشان؟
خزان در سایه‌ی بید

آوای فاخته؛ مجموعه هایکویی از ماتسوئو باشو

ماتسوئو باشو یکی از مشهورترین هایکوسرایان ژاپنی و البته به قولی مشهورترین هایکوسرای دوره‌ی ادو یا توکوگاوا (دوره‌ای از تاریخ ژاپن بین سال‌های ۱۶۰۳ تا ۱۸۶۸ میلادی) است. بسیاری او را برترین استاد هایکوی تاریخ ژاپن می‌دانند و اشعار او شهرت جهانی دارد و به زبان‌های مختلف ترجمه شده است. هایکو قالبی شعری است که خاستگاه اصلیش کشور ژاپن است و کوتاه‌ترین گونه‌ی شعری جهان است.

اگر از خوانندگان قدیمی ای‌پی‌بلاگ باشید احتمالاً می‌دانید که من علاقه‌ی خاصی به انواع گونه‌های مینیمال یا موجز ادبیات نظیر هایکو از ادبیات خارجی، رباعی در شعر فارسی و داستانک (فلش فیکشن) در ادبیات داستانی دارم. به همین دلیل هم هست که سعی می‌کنم بیشر از سایر زمینه‌های ادبی، به این بخش از هنر ادبیات بپردازم و هم هایکو و داستانک ترجمه می‌کنم و هم گاهی هایکو و داستانک می‌نویسم.

مجموعه‌ای که سعی در تکمیل آن دارم و «اوای فاخته» هشتمین قسمت از آن است، مجموعه‌ای از هایکوهای منتخب ماتسوئو باشو است که در کتاب «اشعار منتخب ماتسوئو باشو» نوشته‌ی دیوید لاندیس بارن‌هیل به زبان انگلیسی منتشر شده است. این کتاب در واقع ترجمه‌ی انگلیسی اشعار ماتسوئو باشو است و من هم سعی می‌کنم در حد توان خودم، برگردانی مناسب، البته با تصرف، از این اشعار ارائه کنم.

قدرت خارق العاده‌ی شعر و نوشته‌های باشو، امروز هم ادامه دارد و اشعارش به فرهنگ‌هایی نفوذ کرده است که او حتی تصورش را هم نمی‌کرد. زندگی و آثار او، سال‌هاست که بر هنرمندان غربی اثر گذاشته است و تأثیر او بر شعرای غربی در پنجاه سال گذشته چشم‌گیر بوده است.
دیوید لاندیس بارن‌هیل، اشعار منتخب ماتسوئو باشو

«آوای فاخته» هشتمین بخش از هایکوهای منتخب ماتسوئو باشو است که برگردان آزاد و همراه با تصرف از نسخه‌ی انگلیسی اشعار او به قلم دیوید لاندیس بارن‌هیل است.

a squid-seller’s call:
indistinguishable from the
cuckoo’s

that’s something to see—
chrysanthemums after
autumn’s storm

not raining, yet
on bamboo-planting day
a raincoat and hat

this hut:
even the water rail hasn’t found
your door

hydrangeas—
at the time for summer clothes
pale blue

periodic rain
so no need to worry:
rice sprouts

as the hackberry fruit falls
the sound of starling wings—
morning’s windstorm

Japanese lantern plant:
fruit, leaves, and shells all
the color of autumn leaves

a chrysanthemum drops
its dew, but when I pick it up:
a brood bud

my hut:
a square of light
from the window’s moon

say something
and the lips go cold:
autumn wind

what do they eat
in their tiny house?
autumn in willow’s shade

تصویر: بخشی از پرتره‌ی ماتسوئو باشو، اثر کاتسوشیکا هوکوسائی که در اواخر قرن هجدهم میلادی نقاشی شده است. تصویر کامل این نقاشی در ادامه آورده شده است: