پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که حتی رژیم غذایی پدربزرگ و مادربزرگ‌های ما می‌تواند دهه‌ها بعد بر سلامت ما تأثیر بگذارد. موضوعی که می‌تواند این فکر را در ما ایجاد کند که ژنتیک مسیر سلامتی ما را رقم می‌زند. اما واقعاً چقدر از سلامتی ما تحت تاثیر ژن‌هایمان است و سبک زندگی ما چه تأثیری، مثبت یا منفی، بر آن دارد؟ آیا همانطور که برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند، می‌توان با یک سبک زندگی سالم شامل خوب غذا خوردن و ورزش کردن منظم، بر ژنتیک و آنچه از والدین به ارث برده‌ایم غلبه کرد و عمرمان را طولانی‌تر کنیم؟

مطالعه جدیدی روی بیش از ۳۵۰ هزار نفر در انگلیس نشان داده که انتخاب‌های سالم در سبک زندگی می‌تواند خطر مرگ زودرس ناشی از ژنتیک را تا ۶۲ درصد کاهش دهد. پژوهشگران در این باره اشاره کرده‌اند: «تا جایی که ما می‌دانیم، مطالعه ما اولین مطالعه‌ای است که ارتباط مشترک بین خطر ژنتیکی و عوامل سبک زندگی با طول عمر انسان را بررسی می‌کند.» مطالعات اپیدمیولوژی گذشته به یکی از این دو عامل پرداخته‌اند، اما این مطالعه جدید با استفاده از داده‌های سه مطالعه بزرگ و بلندمدت جمعیتی که به بررسی ارتباط بین ژنتیک، محیط زیست و بیماری می‌پردازند، توانست تأثیر خطر ژنتیکی و عوامل سبک زندگی بر طول عمر را به طور همزمان مقایسه کند.

طول عمر بیشتر با سبک زندگی سالم

تیم تحقیقاتی متشکل از چندین دانشگاه در چین و دانشگاه ادینبورگ در بریتانیا، داده‌های بیش از ۳۵۰ هزار بزرگسال با نژاد اروپایی که از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ برای مطالعه زیست‌بانک انگلستان جذب شده بودند را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده‌اند و به مدت میانگین تقریباً ۱۳ سال آن‌ها را دنبال کردند.

در خلال این پژوهش، از شرکت‌کنندگان در مورد رژیم غذایی، فعالیت بدنی، سیگار کشیدن، مصرف الکل، شکل بدن و مدت خواب آن‌ها سوال شده و افراد شرکت‌کننده در این پژوهش بر اساس پاسخ‌هایشان به سه گروه تقسیم شده‌اند. پژوهشگران همچنین شرکت‌کنندگان را بر اساس عوامل خطر ژنتیکی شناخته‌شده به نام «امتیاز خطر پلی‌ژنیک،  به سه دسته تقسیم کردند که بر طول عمر تأثیر می‌گذارد.

مشابه با نتایج مطالعات قبلی روی خانواده‌ها، نتایج این پژوهش نیز نشان می‌دهد که ژنتیک به تنهایی می‌تواند خطر مرگ زودرس را تا ۲۱ درصد افزایش دهد. همچنین با بررسی داده‌های حاصل از این پزوهش مشخص شد سبک زندگی ناسالم با خواب ضعیف، ورزش کم، غذای فرآوری‌شده، سیگار و الکل، صرف نظر از استعداد ژنتیکی فرد، با ۷۸ درصد خطر بیشتر مرگ زودرس مرتبط است.

افرادی که سبک زندگی ناسالمی داشتند و از نظر ژنتیکی مستعد عمر کوتاه‌تر بودند، در طول دوره مطالعه دو برابر بیشتر از افرادی که خطر ژنتیکی پایین‌تر و عادات سبک زندگی مطلوب‌تری داشتند، در اثر بیماری‌های غیرعمدی و غیرمرتبط با کرونا (به دلیل همزمانی بخشی از این پژوهش با دوران همه‌گیری کرونا)، جان خود را از دست دادند.

در سوی مقابل محققان دریافتند که انتخاب سبک زندگی سالم‌تر – عمدتاً با سیگار نکشیدن، ورزش منظم، خوب غذا خوردن و خواب کافی – خطر ژنتیکی عمر کوتاه‌تر را تا ۶۲ درصد کاهش می‌دهد.

با این حال، این یک مطالعه مشاهده‌ محور است، بنابراین نمی‌توان نتیجه‌گیری قطعی در مورد علت و معلول داشت. از طرفی، اکثر شرکت‌کنندگان از تبار اروپایی سفید بودند، بنابراین یافته‌ها قابل تعمیم به سایر جمعیت‌ها نیست. علاوه بر این، از شرکت‌کنندگان در مورد سبک زندگی آن‌ها فقط در یک نقطه زمانی، یعنی زمانی که به مطالعه پیوستند، نظرسنجی صورت گرفت و همچنین تنوع ژنتیکی مورد مطالعه تنها بخش کوچکی از خطر ژنتیکی مرتبط با طول عمر کوتاه‌تر را ثبت کردند، بنابراین ممکن است ژن‌های بسیار بیشتری در این زمینه نقش داشته باشند.

یک سوال مهم!

سوال بزرگ دیگری که این مطالعه به طور مختصر به آن اشاره کرد این است که افراد در چه سنی تغییرات مثبتی در سبک زندگی خود ایجاد می‌کنند؟

تجزیه و تحلیل نتایج نشان داد که افرادی که از نظر ژنتیکی خطر بالایی برای عمر کوتاه‌تر دارند، می‌توانستند در صورت اعمال تغییرات در سبک زندگی در سن ۴۰ سالگی، حدود ۵ سال دیگر به امید به زندگی خود اضافه کنند. تحقیقات دیگر نیز بر اهمیت حفظ این عادات سالم تاکید می‌کنند.

بر مبنای نتایج حاصل از این پژوهش، محققان نتیجه می‌گیرند: «با توجه به اینکه عادات رفتاری سبک زندگی معمولاً قبل از میانسالی شکل می‌گیرد، اتخاذ مداخلات موثر بهداشت عمومی برای افرادی که از نظر ژنتیکی در معرض خطر بالایی قرار دارند، برای افزایش طول عمر آن‌ها قبل از شکل‌گیری یک سبک زندگی ثابت، بسیار مهم است.»

این پژوهش به تازگی در مجله‌ی پزشکی مبتنی بر شواهد (BMJ Evidence-Based Medicine) به چاپ رسیده است.

منبع