یکی از سرگرمی‌های بصری قدیمی، تصاویر مبهم یا برگشت پذیر بوده‌اند. تصاویری که بیش از یک مفهوم را در ذهن تداعی می‌کنند و با نگاه کردن به آن‌ها دو یا چند مفهوم قابل درک است. یکی از قدیمی‌ترین تصاویر مبهم، تصویری موسوم به توهم خرگوش-اردک است. تصویری که در آن تفکیک اردک یا خرگوش بسیار سخت است.

تصویر توهم خرگوش-اردک اولین بار ۲۳ اکتبر ۱۸۹۲در یک مجله‌ی سرگرمی آلمانی به نام برگ‌های پرنده (Fliegende Blätter) منتشر شد. در این مجله از خوانندگان پرسیده شده بود: «کدام حیوانات بیش از همه به هم شبیه هستند؟ اردک یا خرگوش؟» اما بعدها سؤال به این تبدیل شد، تصویر زیر کدام است، اردک یا خرگوش؟

اردک یا خرگوش، مسئله این است!

این همه‌ی داستان نبود و تصویر فوق چندین سال بعد به روانشناسی راه یافت و پژوهشگران مختلفی از آن در تحقیقات خود استفاده کردند. به عنوان مثال جوزف جایترو، روانشناس لهستانی-امریکایی، این تصویر را در یکی از پژوهش‌های خود به کار برد. اما عمده شهرت این تصویر را فیلسوف شهیر اتریشی، لودویگ ویتگنشتاین برای آن به ارمغان آورد. لودویگ ویتگنشتاین از این تصویر در پژوهش‌های فلسفی خود با موضوع تشریح دو روش مشاهده‌، «دیدنِ چیزی» و «دیدن به عنوان چیزی» استفاده کرد.حتی برخی از نظریه پردازان کاربرد این تصویر را به سیاست هم تعمیم داده‌اند. از این میان می‌توان به شرلی لیپن اشاره کرد که از این تصویر برای نقدر مارکسیسم بهره گرفت.

به هر حال بسیاری از محققان بر این باور هستند که با دیدن اردک یا خرگوش در نگاه اول و دیدن دیگری در ادامه، کسی قادر نیست که قبلی را نادیده بگیرد و جابه‌جایی بین تصویر در ذهن همواره ادامه دارد. گرچه برخی دیگر هم معتقدند که زمان دیدن تصویر هم می‌تواند باعث تغییر نظر شخص شود. به عنوان مثال در یک پژوهش مشخص شد که اکثر کسانی که در حوالی عید شکرگذاری این تصویر را دیده‌اند، خرگوش را در نگاه اول دیده‌اند. در سوی مقابل هم افراد زیادی، مثل نویسندگان سریال فرینج (فصل اول: قسمت سوم؛ شبکه‌ی ارواح) معتقند که گرچه هر دو جانور در این تصویر قابل مشاهده هستند اما در نهایت مغز تصمیم می‌گیرد که آن را اردک ببیند.

نظر شما چیست؟ اردک یا خرگوش؟